ulazak prve partizanske kolone 08051945Od jedinica 10. korpusa "zagrebačkog", jedino je Posavski partizanski odred učestvovao 8. svibnja 1945. u oslobađanju Zagreba od neprijateljskih jedinica. 4. i 5. svibnja  1945. Odred vodi višednevne borbe za Kravarsko. Uz pomoć 20. brigade 39. divizije, 6. i 7. svibnja 1945. Odred uspijeva razbiti ustašku posadu u Kravarskom koja se nakon ovih borbi panično povlači prema selu Mala Buna.
8. svibnja 1945. Posavski partizanski odred u 4 sata ujutro prodire do željezničke stanice Velika Gorica i odatle duž željezničke pruge Zagreb-Sisak prema Zagrebu, pravac na Savski most.


Napredujući duž željezničke pruge, Odred zarobljava 30 ustaša. Oko 9,30 sati Posavski odres prodire do savskog željezničkog i kolskog mosta u Zagrebu. Prethodnica 2. bataljona ovog Odreda koja je prva došla do kolskopješačkog mosta na Savi primijetila je dvojicu ustaša koji se trkom približavaju mostu u namjeri da aktiviraju mine, već pripremljene za miniranje mosta. Borci Odreda na juriš su preduhitrili ustaše i spasili savski most od rušenja. Prešavši savski most, Posavski odred kreće u borbenom poretku u pravcu grada Savskom cestom - najprije 2. bataljon, a za njim 1. bataljon. Savska cesta je pusta. Borci Odreda žure do ustaškog zatvora u Savskoj cesti - prazan je. Produžavaju do kazališnog trga. Tu se kolona 2. bataljona razdvaja u više pravaca prema istočnom dijelu grada. Kolona 1. bataljona kreće  Ulicom kraljice Marije prema trgu "N" -džamija da oslobodi ako još koga nađe u zloglasnom ustaškom zatvoru, ali - i taj je prazan. Jedna kolona boraca Odreda prolazi Frankopanskom ulicom u pravcu Ilice. U susret partizanima kreće 15 do 20 Nijemaca sa bijelom zastavom za predaju. To je bio neki njemačaki štab s  višim oficirima. Borci Odreda produžavaju dalje prema Jelačić trgu i u koloni po jedan stižu na trg. Građani izlaze iz kuća i pozdravljaju borce NOV. Nailaze pripadnici "Narodne zaštite" koji su imali zadatak od naših organa da čuvaju pojedine javne objekte u gradu da ih neprijatelj ne minira. Borci Odreda napreduju dalje Jurišićevom prema Vlaškoj gdje je radio-stanica Zagreb koju, prema informacijama pripadnika "Narodne zaštite", čuvaju ustaše i brane pristup istoj. (Danas je to upravna zgrada tvornice Badel)


Posavski odred krenuo je u borbenom poretku prema radio-stanici s namjerom da je oslobodi od ustaša; pritom zauzima položaje u Vlaškoj, Petrovoj, Derenčinovoj, Martićevoj i Zvonimirovoj ulici. tako da je Kvaternikov trg sa radio-stanicom potpuno opkoljen. Borba za radio-stanicu započela je u 13 sati, 8. svibnja. Ustaše kod radio stanice pružaju otpor i pucnjava se sve više pojačava. Borci Posavskog odreda pod neprijateljskom vatrom preskaču drvenu ogradu radio-stanice i  nakon kratkog obračuna s ustašama povlače se. Dok se odvijala borba za radio-stanicu u Maksimirskoj cesti, pojavila se jedna velika neprijateljska kolona od nekoliko hiljada vojnika koja je namjeravala proći Kvaternikovim trgom i, dalje, Vlaškom prema zapadu. Posavski odred imao je 600 boraca i odnos snaga prema neprijatelju bio je 1:20 u korist neprijatelja. Neprijateljski prednji dijelovi zauzeli su borbeni položaj i zabarikadirali se u nekimzgradama, na balkonima zgrada i vežćanma oko radio-stanice. Po naređenju zamjenika komandanta Odreda Ivana Ožbolta Sokola, baražnom vatrom iz sveg oružja i vatrom iz 10 ručnih bacača "John Bull" raspaljeno je po neprijatelju u Maksimirskoj cesti. Bacačka vatra stvorila je dimnu zavjesu kroz koju su borci Posavskog odreda krenuli na juriš do povoljnijih položaja; neprijatelj se odmah počeo povlačiti prema Bukovačkoj cesti i Medvednici. Ali, ostale su još manje grupe ustaša, zabarikadiranih u zgradama oko radio-stanice i u samoj radio-stanici. Borba se nastavlja i u Vlaškoj ispred zgrade 117 gine pomoćnik komesara 1. čete 1. bataljona Mato Češko iz Oborova. Tu su ranjeni mitraljezac Stjepan Čvorišec i borci Ivan Čvorig, Bolto Haleuš, Ivan Beketić i komandant 1. bataljona Stjepan Kokot. U Petrovoj ulici vodio je borbu 2. bataljon Odreda iz kojeg je poginuo vodnik Stjepan Štach iz Gline. Vlaška ulica bila je neprekidno pod kišom neprijateljskih puškomitraljeskih rafala, od kojih je poginuo i borac Joso Žarančić iz Sunje. Neprijateljske grupe pucaju iz svih pravaca od radio-stanice sa balkona, prozora podesnih zgrada u Petrovoj, Vlaškoj i Kavternikovog trga.


Ranjenike, borce Posavskog odreda, previja sanintetsko osoblje iz bolnice u Petrovoj ulici kojima su došli u pomoć i bolničari iz bolnice u Draškovićevoj ulici i odvozili ranjenike svojim vozilima. Borba se vodila svom žestinom cijelog popodneva do navečer i tek tada je malo jenjala.


Oko 17 sati patrole Posavskog odreda došle su u dodir s borcima 45. srpske divizije, koji su nastupali s južne strane po Heinzelovoj ulici od sajmišta.
U 18 sati  štab Posavskog odreda premještava se iz Glavnog kolodvora na Šalatu. U to vrijeme počeli su pristizati od pravca Bundeka i Trnja borci 28. slavonske divizije.


Štab Posavskog odreda iskoristio je mrak za pregrupiranje svojih snaga te nakon toga nastavlja napad n a ustaše.
Ustaške grupe koriste noć, počinju da se izvlače iz pojedinih zgrada i spremaju se na povlačenje i bijeg. Bacaju bombe i ranjavaju još jednog borca Posavskog odreda - komandira čete Ivana Hudjina. Vatrom boraca Odreda pokošeno je 7 ustaša - koji su se pokušali probiti preko ceste u Vlaškoj ulici. Teko oko 1 sat iza ponoći borci Posavskog odreda probijaju se u prostorije radio-stanice, nakon čega nastavljaju čišćenje ostataka ustaša oko nje. U prostorijama radio-stanice nailaze na jednog ubijenog inžinjera koji je radio u studiju i kojeg su ustaše ubile pri povlačenju. Nakon toga borci odreda izvlače iz jedne kuće 10 ustaša. tada pristiže sve više zarobljenih ustaša i pokoji Nijemac, a tek oko 9 sati ujutro, 9 svibnja, teren oko radio-stanice očišćen je od posljednjeg neprijateljskog vojnika. U tom  čišćenju izvučena je iz podruma neke zgrade još jedna grupa od 6 sutaša s njihovim poručnikom.


Svi ubijeni i zarobljeni ustaše bili su pripadnici zloglasne Luburićeve bojne iz ustaškog logora Jasenovac.
9. svibnja, čim je radio stanica oslobođena i osposobljena za rad, borci Posavskog partizanskog odreda koji su učestvovali u borbama za oslobođenje radio-stanice otpjevali su nekoliko borbenih pjesama, koje je emitirala Radio-stanica Zagreb.

ispred poste u jurisicevoj 08051945

partizanka ispred jurisiceve 08051945

 

Pero Popović
Kaj - Časopis za kulturu i prosvjetu - Zagreb I/85